میزان انتقال داده توسط یک اتصال در شبکه های کامپیوتری را پهنای باند می گویند.
مفهوم پهنای باند در مخابرات و میزان تاخیر (delay) از واژه‌های معروف در دنیا شبکه‌های کامپیوتری است. این واژه از رشته مهندسی برق گرفته شده‌است. در این شاخه از علوم، پهنای باند نشان دهنده مجموع فاصله یا محدوده میان بیشترین و کمترین سیگنال بر روی کانال‌های مخابراتی باند است؛ که به منظور سنجش اندازه پهنای باند سیگنال از واحد هرتز استفاده می‌شود.
پهنای باند در مخابرات تنها عامل تعیین کننده سرعت یک شبکه از سمت کاربران شبکه نبوده و یکی دیگر از عناصر تاثیرگذار، «میزان تاخیر» در یک شبکه‌است که می تواند نرم افزارهای متعددی را که بر روی شبکه اجراء می‌گردند، تحت تاثیر قرار دهد.
تاثیر پهنای باند در طراحی سایت :
طراح وب سایت باید قبل از شروع به کار از وضعیت سرور و مشخصات آن آگاه باشد و در صورتی که پهنای باند سرور مورد نظر کم باشد ، در طراحی وب سایت دقت بیشتری داشته باشد به طور مثال از تصاویر و کد های جاوا اسکریپت و css به طور بهینه استفاده کند تا سرعت لود صفحات زیاد نشود.
معنا و مفهوم پهنای باند با ذکر مثال :
اگر بخواهیم به طور مفهومی معنای این اصطلاح را بیان کنیم بهتر است به این مثال توجه کنید. اتوبانی را در نظر بگیرید، معمولاً هر اتوبان یا بزرگراه دارای چند خط یا چند باند است که ظرفیت این بزرگراه را مشخص می‌کند. مثلاً اگر بزرگراهی دارای 3 خط باشد طبیعتاً به طور همزمان و از یک نقطه از بزرگراه فقط 3 ماشین امکان عبور دارند و اگر بزرگراهی دارای 5 خط یا باند باشد به طور همزمان 5 ماشین امکان عبور از کنار هم را دارند. خوب حالا کافی است در این مثال به جای ماشین، بیت {Bit} و به جای بزرگراه یا اتوبان، سیم یا فیبرهای نوری که در واقع محیط انتقال اطلاعات هستند، بگذارید.
و اگر بخوایم مثال دیگری در برای این موضوع بزنیم ، لوله انتقال اب را در نظر بگیرید. هر چقدر قطر لوله آب بزرگ‌تر باشد، امکان انتقال آب طبیعتاً از یک نقطه به نقطه دیگر بیشتر خواهد بود. درست مثل پهنای باند، هر چه پهنای باند بیشتری داشته باشیم، امکان انتقال اطلاعات بیشتری را از یک نقطه به نقطه دیگر داریم. در واقع پهنای باند یا عرض باند به شما می‌گوید در یک لحظه و به طور همزمان چند بیت از کنار هم می توانند رد شوند یا در طول محیط ارتباطی شما با شبکه جابهجا شوند. اگر خودتان هم فکر کنید شاید بتوانید مثال‌های بیشتر و بهتری برای درک بهتر موضوع متصور شوید. تنها نکته‌ای که ذکر آن لازم به نظر می‌رسد تفاوت اصلی در مثال‌های ذکر شده با پهنای باند است. در مثال‌های بالا هر چه تعداد خطوط یا پهنای اتوبان بیشتر باشد، تعداد ماشین بیشتری می‌توانند به طور هم زمان از کنار هم عبور کنند. همچنین هر چقدر قطر لوله‌های انتقال آب بیشتر باشد، حجم بیشتری از آب می‌تواند در هر لحظه منتقل شود. اما در وسایل مخابراتی و ارتباطی، صحبت از عرض یا پهنای فیزیکی نیست. به عبارت دیگر برای انتقال اطلاعات بیشتر در یک واحد زمان (مثلاً یک ثانیه) نیازی به پهن‌تر کردن یا عریض‌تر کردن محیط انتقال داده(مثلاً سیم یا فیبرنوری) نیست. در واقع در محیط‌های مخابراتی این مودم‌ها هستند که وظیفه رد و بدل کردن و انتقال اطلاعات را به عهده دارند. به عبارت دیگر، هر چه توانایی و قدرت مودم شما بیشتر باشد، می‌تواند حجم بیشتری از اطلاعات را بر روی محیط انتقال جابهجا کند.
پهنای باند دریافتی کاربر می‌تواند با توجه به امکانات شبکه متغیر باشد.
در تجهیزات مخابراتی، هم توانایی مودم‌ها و هم توانایی محیط‌های انتقال داده‌ها(کابل‌های مخابراتی) در سرعت انتقال داده‌ها تأثیر گذار هستند. به عبارت دیگر اگر گاهی با یک مودم مشخص مثلاً یک مودم 56k ، یکبار با سرعت 52k به اینترنت وصل می‌شویم و بار دیگر با سرعت 49k، این مسئله برمی گردد به توانایی محیط انتقال داده‌ها.
نکته پایانی و ضروری در مورد پهنای باند، واحد انتقال اطلاعات و ضرایب آن است. واحد انتقال اطلاعات بیت بر ثانیه است. در محیط تئوریک، هر میزان پهنای باند را می‌توان متصور شد. از یک بیت در ثانیه(bps 1) تا میلیون‌ها بیت بر ثانیه(Mbps) یا بیشتر. اما در محیط عملی معمولاً با محدودیت‌هایی روبرو هستیم. مثلاً نمی‌توان از یک شرکت ارائه دهنده خدمات پهنای باند (مانند مخابرات ایران) درخواست پهنای باندی به میزان 913 Kbps کرد. کوچک‌ترین واحد رایج پهنای باند 64K است و معمولاً شرکت‌های مخابراتی جدولی را ارائه می‌دهند که نشان دهنده پهنای باندهایی است که امکان ارائه آن خدمات را دارند.
